ŚREMSKI PANTEON NIEPODLEGŁOŚCI

Lista Powstańców (w opracowaniu)

Dolsk - P

Pajzert Stanisław, gmina: Dolsk, Dolsk (?-?)

Paul Tomasz
gmina: Dolsk, Dolsk (1880-1939)

Tomasz Paul urodził się 30 XI 1880 r. we wsi Mszczyczyn pow. śremski. Miał dwóch młodszych braci Józefa (ur. 1884) i Stanisława (ur. 1897 r.). Rodzice Jan i Małgorzata z d. Peisert posiadali gospodarstwo rolne w Mszczyczynie, a po jego sprzedaży przeprowadzili się do Dolska i kupili kamienicę w rynku. Odtąd utrzymywali się z wynajmu mieszkań i handlu artykułami kolonialnymi i drogeryjnymi. Tomasz po ukończeniu miejscowej szkoły powszechnej, za radą ojca, podjął w 1898 r. naukę w trzyletniej szkole podoficerskiej w Kwidzyniu, skąd w 1901 r. został przydzielony do pruskiego 155 Pułku Piechoty w Ostrowie Wlkp. Odbył tam kursy wojskowe na oficera aprowizacji oraz budowy okopów drewnianych i betonowych. Po dziesięciu latach czynnej służby garnizonowej przeszedł do cywila w stopniu sierżanta.

Dobre wyniki egzaminów z zakresu znajomości przepisów prawa umożliwiły mu pracę asystenta sądowego w Sądzie Okręgowym we Wrocławiu, gdzie też zamieszkał. Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do 46 Pułku Piechoty i od sierpnia 1914 r. walczył pod Gorodyczami i Baranowiczami na froncie wschodnim. Jako dowódca kompanii wyróżnił się odwagą na polu bitwy i awansował na sierżanta sztabowego i ppor. W 1915 r. został skierowany do prowadzenia szkoleń żołnierzy z oddziałów rezerwowych formowanych w macierzystej jednostce, po czym wrócił na front tym razem w Belgii. Do końca listopada 1918 r. pełnił obowiązki oficera przy sztabie pułku. Armię niemiecką opuścił z Krzyżem Żelaznym I i II klasy.

Powstanie wielkopolskie i wojna polsko-bolszewicka
Na początku grudnia 1918 r. ppor. Tomasz Paul przyjechał do Dolska i czynnie włączył się w organizację kompanii powstańczej, sformowanej w krótkim czasie z ochotników, mieszkańców miasta i okolicznych miejscowości. Po zaprowadzeniu polskich władz w Dolsku, 28 XII 1918 r., jako dowódca kompanii w sile ok. 120 ludzi wyruszył na pomoc w oswobodzeniu Śremu. Powstańcy z Dolska czekali na rozkaz do działania w pobliskim Wójtostwie. Jednak garnizon niemiecki bez oporu poddał się 30 XII i do walki zbrojnej o miasto nie doszło. Dzięki stanowczym zabiegom ppor. Paula, jego podkomendni zostali wyposażeni w broń i ekwipunek wojskowy, pozostawione w opuszczonych koszarach niemieckich. Jednocześnie oddział włączono, jako 3 kompanię do batalionu śremskiego.

Część batalionu śremskiego, w tym 3 kompania dolska, skierowana została na front południowy powstania w rejonie Rawicza, gdzie toczyły się zażarte walki z Niemcami pod Zielona Wsią, Miejską Górką i Słupią Kapitulną. Dekretem dowódcy Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim, Tomasz Paul został mianowany porucznikiem (ze starszeństwem od 1 października 1914 r.) i w maju 1919 r. przeniesiony do 12 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Dowodził batalionem piechoty w walkach o Odolanów, Kępno i Ostrzeszów. Następnie objął podobne stanowisko w 70 Pułku Piechoty i na krótko został dowódcą pułku. Brał udział w przejęciu z rąk niemieckich Zdun i był przez pewien czas wojskowym komendantem miasta.

W lutym 1920 r. wyruszył z 70 PP na front bolszewicki i walczył jako dowódca batalionu piechoty pod Wilejką, Połockiem, Głodowem i Przemiarowem. Odznaczył się zdecydowaniem i odwagą, gdy ruszył na czele resztek swoich żołnierzy przerywając śmiałym atakiem wydostanie się z okrążenia pod Niewiecznią i Sarnami 33 Brygady Polowej gen. Aleksandra Osińskiego. Po kampanii wschodniej awansował na stopień kapitana, a w uznaniu czynów bojowych został odznaczony Krzyżem Walecznych (1921 r.) i Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1933 r.). W opiniach do wniosków o przyznanie odznaczeń jego przełożeni podkreślali: Kapitan Paul jest dobrym oficerem i dowódcą. W skutek długoletniej służby posiada doskonałe wykształcenie w piechocie. W boju osobiście walecznym i dzielnym, dawał przykład wielkiego bohaterstwa, męstwa i poświęcenia się. Wywiera bardzo dobry wpływ na podwładnych i kolegów. Przez wzorową postawę zaskarbił sobie ich zaufanie.
Z jednostki liniowej został skierowany do Korpusu Kadetów nr 3 w Rawiczu, gdzie w latach 1925-1926 pełnił funkcję kwatermistrza. Potem prowadził w pleszewskim 70 PP szkolenia dla przyszłych dowódców kompanii i specjalistyczne kursy instruktażowe budowy umocnień obronnych w terenie.

Po długoletniej służbie wojskowej Tomasz Paul przeszedł do rezerwy w 1928 r. w stopniu majora WP. Na drodze do wyższych awansów i stanowisk dowódczych stanął brak niezbędnego wykształcenia.

Galowy mundur mjr. Paula oprócz wspominanych odznaczeń ozdabiały także: Krzyż Niepodległości z Mieczami, Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921, Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Odznaka Pamiątkowa 12 Pułku Strzelców Wielkopolskich.

Nie założył rodziny i pozostał kawalerem. W latach trzydziestych XX w. mieszkał w Lesznie na pl. Metziga i pracował w prywatnej hurtowni win i wyrobów tytoniowych. Był członkiem miejscowego Koła Oficerów Rezerwy RP im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Z uwagi na wiek nie podlegał obowiązkowej mobilizacji przed wybuchem wojny w 1939 r. We wrześniu przyjechał do Dolska i wkrótce znalazł się na liście Polaków "szczególnie niebezpiecznych" dla okupanta hitlerowskiego. Musiał się meldować na posterunku policji i miał zakaz opuszczania miasta. Jako zakładnik został aresztowany z grupą obywateli Dolska i okolic. 20 X 1939 r. zostali przewiezieni do Książa Wlkp. W tym samym dniu razem z zakładnikami z Książa Wlkp. zostali rozstrzelani w publicznej egzekucji przez 14 Einsatzkommando der Sicherheitpolizei (policja bezpieczeństwa) na miejskim rynku.

Major rezerwy WP Tomasz Paul został pochowany we wspólnej mogile ofiar kaźni na cmentarzu parafialnym w Książu Wlkp.

Adam PODSIADŁY, "Gazeta Śremska" 9-10/2018

ODZNACZENIA:
Krzyż Walecznych (1921 r.)
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1933 r.)
Krzyż Niepodległości z Mieczami
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Odznaka Pamiątkowa 12 Pułku Strzelców Wielkopolskich


Wymieniony w źródłach:
Jarosław Wawrzyniak "Śrem w Powstaniu Wielkopolskim"
Dolsk - Maria Ignaszewska i Wiesława Szermelek

[Zamknij]

Partnerzy